“Indien ons huidige productie- en consumptiepatroon wordt aangehouden, zullen we tegen 2050 grondstoffen voor 3 planeten nodig hebben.” Het is slechts één van de voorspellingen die aanleiding gaven tot de 17 Sustainable Development Goals (zgn. SDG's) om een (eerste) antwoord te bieden op de toenemende druk op onze leefomgeving, verkeersstromen, productie- en consumptiepatronen, afvalverwerking, etc., die wordt veroorzaakt door de onnavolgbare groei van onze steden en gemeenten.
Vlaamse steden en gemeenten van de toekomst staan voor gigantische uitdagingen: om meer te doen met minder én aan duurzame ontwikkeling te doen is het essentieel dat inclusief, veilig en duurzaam te werk wordt gegaan. Vastgesteld dient dat het Vlaams Gewest in dit verband volop inzet op een circulaire economie als preferente oplossing en dit zowel voor wat betreft de diverse milieu- en economische aspecten als de bijgaande klimaatproblematiek.
Dergelijk circulaire economie wordt op het economisch spectrum geplaatst tegenover de (huidige) lineaire economie: waar groei in deze lineaire economie een toename van productie en ontginning van grondstoffen betekent, wordt een circulaire economie gekenmerkt door een langer en kwalitatiever bestaan van grondstoffen. De circulaire economie betreft een economie waarin waardebehoud en -creatie centraal staan, waarin het verbruik van grondstoffen wordt teruggedrongen, producten zó worden ontworpen dat ze na gebruik eenvoudig te hergebruiken zijn, waarin grondstoffen worden teruggewonnen uit afval, waarin product-dienstcombinaties worden ingevoerd, ...
In deze context wordt ook de (nood tot) duurzame-/circulaire overheidsopdrachten naar voren geschoven als één van de speerpunten. De Vlaamse regering formuleerde in het Vlaams plan overheidsopdrachten reeds het opzet om een bijdrage te leveren aan (o.m.) de circulaire economie door te streven naar 100% duurzame overheidsopdrachten en 3% innovatieve overheidsopdrachten tegen 2020. Verder wordt -vanuit hun voorbeeldfunctie en sturende rol- ook op lokaal niveau al enige tijd ingezet op duurzame en circulaire overheidsopdrachten, waarbij verschillende steden en gemeenten een actieplan duurzame overheidsopdrachten opstelden.
Duurzaam-/circulair aanbesteden gaat in essentie om overheidsopdrachten, die gericht zijn op een maximale herbruikbaarheid van producten en grondstoffen en een minimaal waardeverlies. Circulariteit valt in die zin te kaderen binnen de begrippen inzake duurzaamheid (bv. milieuvriendelijkheid, klimaatprestaties, levenscycluskosten, ... ) met de productiefase (gerecycleerde en hergebruikte materialen), de afvalfase (recycleerbare en herbruikbare materialen) en het onderhoud en de vervangbaarheid van onderdelen als bijzondere aandachtspunten.
Thans lijken de redenen om (meer) in te zetten op het plaatsen van duurzame-/circulaire overheidsopdrachten op lokaal of regionaal niveau drieledig van aard:
1. Financieel: voor een prijsberekening bij duurzaam-/circulair aanbesteden lijkt het zinvol om gebruik te maken van de zgn. Total Cost of Use (TCU) of Total Cost of Ownership (TCO). Gezien men hierbij rekening houdt met het gebruik en de impact van het product of dienst gedurende diens levensduur, lijkt aangenomen te kunnen worden dat duurzaam-/circulair aanbesteden gepaard kan gaan met volgende financiële voordelen:
Kostenverlaging (i) op korte termijn ingevolge een verminderde investeringsnoodzaak en (ii) op lange termijn ingevolge de uitgerekte levensduur van producten of diensten;
Duurzame “product-als-dienstmodellen” ontzorgen onderhoudskosten, waarbij de opdrachtnemer verantwoordelijk blijft voor de goede functionering én eveneens geprikkeld wordt om een product te ontwerpen dat langdurig goed functioneert;
2. Strategisch: duurzaam-/circulair aanbesteden kan als instrument worden ingezet om bepaalde (beleids-)doelstellingen op vlak van circulariteit, duurzaamheid en innovatie te bereiken én kan zorgen voor een strategische positie naar lokale inwoners gezien:
Het bestuur toekomstbestendiger kan worden ingevolge een toename van de hoeveelheid constante kosten (met correlerende -mogelijkheid tot- afname van de variabele kosten);
Er een hogere leveringszekerheid kan ontstaan ingevolge de toegenomen transparantie binnen de productie-/consumptieketen;
3. Maatschappelijk: duurzaam-/circulair aanbesteden kan aanleiding geven tot diverse maatschappelijke voordelen, die verband houden met de verantwoordelijkheid van opdrachtnemers, zoals:
Een reductie van afvalmateriaal, van onbenutte reststromen en van de hoeveelheid benodigde grondstoffen;
Een minimalisering van het gebruik van giftige en gevaarlijke stoffen, nu deze het hergebruik van producten (of hun onderdelen) sterk kunnen belemmeren;
Niettegenstaande bepaalde duurzame-/circulaire ambities al uitdrukkelijk werden opgenomen in beleidsplannen of innovatieagenda's, blijkt het thans een (lastige) kunst om deze ambities ook om te zetten naar concrete doelstellingen en marktvragen.
Auteurs:
Wouter Rubens
Advocaat
t 015/40 49 40 of wouter.rubens@gdena-advocaten.be
Willem-Jan Ingels
Advocaat
t 015/40 49 40 of willemjan.ingels@gdena-advocaten.be
Gitte Laenen
Advocaat-vennoot
t 015/40 49 40 of gitte.laenen@gdena-advocaten.be
Cies Gysen
Advocaat-vennoot
t 015/40 49 40 of cies.gysen@gdena-advocaten.be
