Op 13 juni 2013 is de Wet van 29 april 2013 betreffende de door de advocaten van de partijen medeondertekende onderhandse akte in werking getreden. Deze wet voert een nieuw soort schriftelijke overeenkomst in - nu reeds genoegzaam bekend als de "advocatenakte". De mogelijkheid om zulke akte op te stellen kan in de toekomst heel wat geschillen vermijden, doordat partijen van bij aanvang van hun rechtsverhouding professioneel worden ingelicht en bijgestaan en doordat bepaalde betwistingsmogelijkheden worden ingeperkt. Zelfs bij gestandaardiseerde overeenkomsten en zgn. toetredingscontracten kan de bijstand en medeondertekening door een advocaat nuttig zijn.
SITUERING
Consensualisme
Een van de basisprincipes uit het Belgische recht is de contractsvrijheid. Dat principe wordt onder meer vertaald in de regel dat een overeenkomst doorgaans vormvrij kan worden afgesloten - ook wel het consensualisme genoemd. Het volstaat dat beide partijen toestemmen en dat de partijen wilsovereenstemming bereiken, ongeacht de vorm waarin die toestemming en die wilsovereenstemming tot uiting komen. Ook mondelinge overeenkomsten zijn dus geldig; hetzelfde geldt voor overeenkomsten per e-mail of op een bierviltje.
Verschillende soorten schriftelijke overeenkomsten
Traditioneel wordt binnen de schriftelijke overeenkomsten een tweeledig onderscheid gemaakt tussen de authentieke akte enerzijds en de onderhandse akte anderzijds. Een authentieke akte is een akte die wordt verleden voor een openbaar ambtenaar - doorgaans een notaris. Een voorbeeld hiervan is de notariële verkoopovereenkomst bij de aankoop van een woning. Een onderhandse akte is, kort gezegd, een akte die door de partijen wordt ondertekend zonder tussenkomst van een openbaar ambtenaar. Voorbeelden hiervan zijn de zogenaamde "verkoopcompromis" bij de aankoop van een woning, een (handels)huurovereenkomst, een aandeelhoudersovereenkomst, een leningsovereenkomst, ...
Het meest belangrijke verschil tussen beide soorten akten is de bewijswaarde: een authentieke akte heeft een vaste dagtekening en heeft een zeer sterke bewijswaarde voor hetgeen de ambtenaar zelf heeft vastgesteld - bijvoorbeeld dat de partijen die in het contract staan vermeld ook effectief de overeenkomst hebben ondertekend. Bovendien is de authentieke akte tegenwerpelijk aan niet-contractpartijen, wegens de publiciteit die eraan is verbonden. Onderhandse akten kunnen niet tegen derden worden aangevoerd en zij hebben ten aanzien van derden slechts dagtekening in bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld vanaf de registratie of vanaf het overlijden van (één van) de ondertekenaars. Tussen de ondertekenaars, hun erfgenamen of hun rechtverkrijgenden, heeft een onderhandse akte dezelfde bewijswaarde als een authentieke akte, op voorwaarde dat ze door de betrokken partijen wordt erkend.
Aan deze tweedeling heeft de wetgever nu een derde soort schriftelijke overeenkomst toegevoegd: de zogenaamde advocatenakte.
VOORDELEN VAN DE ADVOCATENAKTE
Zoals gezegd, heeft een onderhandse akte tussen de ondertekenaars dezelfde bewijswaarde als een authentieke akte, op voorwaarde dat ze wordt erkend. In de praktijk komt het echter vaak voor dat (één van) de betrokken partijen de overeenkomst niet erkennen, bijvoorbeeld door de datum, de handtekening of de inhoud van een overeenkosmt te betwisten. Dit leidt vaak tot nodeloze procedures en brengt vermijdbare kosten met zich.
Aan deze verzuchting wenste de wetgever tegemoet te komen door de advocatenakte in te voeren. De advocatenakte biedt voordelen zowel op het vlak van de drager van de overeenkomst - het instrumentum - als op het vlak van de inhoud van de overeenkomst - het negotium.
Wat het instrumentum betreft, levert de advocatenakte een volledig bewijs van het geschrift op, van de datum daarvan en van de handtekening van de bij de akte betrokken partijen. Deze bijzondere bewijswaarde geldt zowel tussen de ondertekenaars, als tegenover hun erfgenamen of rechtverkrijgenden. De partijen bij de overeenkomst kunnen nadien dus geen betwisting meer voeren over bijvoorbeeld hun handtekening: tussen hen bestaat het volledige bewijs dat de partijen die in de overeenkomst staan vermeld, wel degelijk de partijen zijn die de overeenkomst ook effectief hebben ondertekend en dus hun toestemming hebben verleend. De handtekeningen onder de advocatenakte zijn authentiek en de partijen hebben dus wilsovereenstemming bereikt over de inhoud van de overeenkomst.
Hoewel de advocatenakte op het eerste gezicht voornamelijk interessant is om betwistingen die verband houden met het instrumentum te vermijden, mogen de voordelen op het vlak van het negotium niet worden onderschat. Immers, wanneer de partijen de overeenkomst mede laten ondertekenen door hun advocaten, impliceert dat vanzelfsprekend de betrokkenheid van een advocaat bij de sluiting van de overeenkomst. Daardoor worden de partijen professioneel begeleid en ingelicht, hetgeen de kans op betwistingen sterk doet afnemen. Niet enkel dient de advocaat de juistheid te bevestigen van de inlichtingen die aan de partijen wordt verschaft, hij dient de partijen ook in te lichten over de rechtsgevolgen van de akte waarvan de ondertekening wordt overwogen.
De betrokkenheid van een advocaat bij het sluiten van een overeenkomst kan gelet op het voorgaande nuttig zijn in de meest uiteenlopende materies. Zelfs bij overeenkomsten die op het eerste gezicht volledig zijn gestandaardiseerd en bij zogenaamde toetredingsovereenkomsten, kan de bijstand en medeondertekening door een advocaat geschillen voorkomen, doordat partijen van bij aanvang van hun rechtsverhouding volledig en correct zijn geïnformeerd over de draagwijdte van de verschillende clausules in hun overeenkomst.
VOORWAARDEN VOOR DE ADVOCATENAKTE
Aan de advocatenakte zijn weinig voorwaarden verbonden. De belangrijkste vereiste is dat alle partijen met onderscheiden belangen worden bijgestaan door een verschillende advocaat en dat alle betrokken advocaten de akte mee ondertekenen. In principe moeten dus steeds minstens twee advocaten optreden.
Zoals gezegd, dient de advocaat de partijen in te lichten over de rechtsgevolgen van de akte. In de akte moet de verklaring worden opgenomen dat de advocaat dat ook effectief heeft gedaan.
Tenzij een andersluidende regel van toepassing is, moet er geen enkele bij wet opgelegde handgeschreven vermelding worden aangebracht.
Tenzij het om een elektronisch ondertekende akte zou gaan, moet de advocatenakte steeds in evenveel originele exemplaren worden opgemaakt als er partijen zijn met een onderscheiden belang. Het aantal orinigelen moet op elk origineel exemplaar worden vermeld.
Er geldt geen registratieverplichting, waaruit volgt dat aan de advocatenakte geen bijzondere kosten zijn verbonden.
