Eind augustus werd in het Belgisch Staatsblad de Wet van 3 augustus 2012 houdende bepalingen betreffende de verwerking van persoonsgegevens door de Federale Overheidsdienst Financiën in het kader van zijn opdrachten gepubliceerd. Deze wet creëert een kader voor de Federale Overheidsdienst Financiën om allerhande persoonsgegevens in te zamelen en te verwerken, om ze in een volgende fase te kunnen gebruiken voor fiscale onderzoeken. Problematisch hierbij is dat de rechten van verdediging van de belastingplichtige nagenoeg volledig worden uitgehold.
Het is al geruime tijd de wens van de overheid om fiscale controles efficiënter te laten verlopen. De kritieken uit het verleden zijn gekend: fiscale ambtenaren werken op ouderwetse manier (de zgn. controle met potlood en papier), er is geen gegevensuitwisseling tussen de verschillende administraties, enz. De regering Di Rupo wil blijkbaar komaf maken met deze kritiek uit het verleden. Via de Wet van 3 augustus 2012 wordt een kader geschapen voor een globale fiscale databank, volgens sommigen zelfs een fiscale megadatabank.
Het uitgangspunt van de wet is simpel. Elke fiscale ambtenaar die in de uitvoering van zijn taken persoonsgegevens verkrijgt, kan deze ook gaan verwerken. Het verwerken van de gegevens kan niet alleen met het oog op het uitvoeren van de actuele opdracht, maar ook met het oog op latere opdrachten. Dit is op zich logisch: een ambtenaar die vandaag informatie opvraagt bij een belastingplichtige, moet binnen enkele jaren niet nogmaals dezelfde informatie gaan opvragen.
Een volgende stap is de interne gegevensuitwisseling. Mits toelating van een interne instantie zullen gegevens tussen de verschillende administraties van de FOD Financiën mogen uitgewisseld worden. Dit ligt al iets moeilijker gezien de onderzoeksbevoegdheden van de diverse fiscale administraties niet volledig gelijklopen. Door het uitwisselen van informatie tussen de verschillende fiscale administraties mogelijk te maken, kunnen de beperkingen van onderzoeksbevoegdheden worden omzeild. De stap naar afwending van de onderzoeksbevoegdheden is dan klein.
De wet voorziet verder de mogelijkheid om alle gegevens te centraliseren in een “datawarehouse”. Deze elektronische databank moet toelaten dat er gerichte controles worden uitgevoerd op basis van risico-indicatoren en dat er gegevens afkomstig van de verschillende fiscale administraties met elkaar kunnen worden vergeleken (zgn. data-mining). Een fiscale controle zal op die manier in de toekomst deels kunnen gebeuren vanachter de computer in plaats van bij de belastingplichtige ter plaatse.
Problematisch in het hele opzet van de wetgever, is dat de rechten van verdediging van de belastingplichtige ernstig worden aangetast. Terwijl de algemene regel inzake verwerking van persoonsgegevens is dat iedereen steeds recht op inzage van zijn dossier heeft, en het recht heeft om desgevallend correcties te laten doorvoeren (cf. privacywet van 8 december 1992), worden deze rechten ontzegd aan de belastingplichtige. De beperking geldt in principe enkel in de periode waarbij de betrokkene “het voorwerp uitmaakt van een controle, een onderzoek of daarmee verband houdende voorbereidende werkzaamheden die worden uitgevoerd door de FOD Financiën in het kader van de uitoefening van zijn wettelijke opdrachten” maar deze beperking belemmert fundamenteel de rechten van verdediging. De belastingplichtige dient zich immers met kennis van zaken te kunnen verdedigen ten aanzien van de fiscus.
De wet van 3 augustus 2012 heeft intussen al veel stof doen opwaaien. Na eerdere opvallende fiscale initiatieven, zoals de invoering van een nieuwe algemene anti-misbruikbepaling en de aanscherping van de aanslag geheime commissielonen, is dit een nieuwe motie van wantrouwen van de regering Di Rupo ten aanzien van de belastingplichtige. Sommigen vrezen dat België stilaan afglijdt naar een fiscale politiestaat. De voortekenen zijn alvast niet gunstig…
