Het niet melden van een blijvende en aanmerkelijke verzwaring van het risico, kan, bij schadegeval, de verzekeraar het recht geven zijn tussenkomst te beperken naar verhouding van de werkelijk ontvangen premies en de premies die de verzekeringnemer zou hebben moeten betalen indien de verzekeraar correct geïnformeerd was over het risico, of zelfs dekking volledig te weigeren.
De correcte omschrijving van het risico bij het sluiten van de polis is essentieel voor de verzekeraar teneinde de premie correct te kunnen berekenen. Veelal is dit risico echter geen statisch gegeven doch net onderhevig aan verandering gedurende de looptijd van de polis. Een uitbreiding en/of wijziging van de activiteiten van een onderneming kan er bijvoorbeeld toe leiden dat het risico onder de polis B.A. uitbating of B.A. na levering ingrijpend wijzigt. Langdurige leegstand van een gebouw kan eveneens een verzwaring van het risico op brand met zich meebrengen, net zoals het in gebruik nemen van bepaalde installaties of het voeren van bepaalde activiteiten.
Behalve voor levensverzekering en ziekteverzekeringen, heeft de verzekeringnemer naar Belgisch recht de verplichting de verzekeraar in te lichten over nieuwe omstandigheden of wijziging van de omstandigheden die van aard zijn om een aanmerkelijke en blijvende verzwaring van het risico vormen. Deze verplichting geldt zowel in geval van verhoging van de kans dat het risico zicht voordoet als in geval van verhoging van de intensiteit van het risico.
Niet elke verzwaring van het risico dient echter te worden gemeld. Het betreft enkel aanmerkelijke verzwaringen. Bovendien dient de verzwaring blijvend te zijn; een tijdelijke verzwaring hoeft niet te worden gemeld. Het onderscheid tussen een blijvende en een tijdelijke verzwaring is evenwel niet wettelijk bepaald en kan niet in abstracte termen worden omschreven. Bovendien dient er rekening mee te worden gehouden dat een tijdelijke verzwaring van het risico aanleiding kan geven tot weigering van dekking op andere gronden (bv. zware fout en/of contractuele uitsluitingen).
De problematiek van de verzwaring van het risico komt typisch aan bod na schadegeval. De wet voorziet hierbij in een getrapt sanctiemechanisme. Indien het ontbreken van de kennisgeving niet aan de verzekeringnemer kan worden verweten, is de verzekeraar ertoe gehouden de overeengekomen prestatie te leveren (deze hypothese is niet van toepassing bij krediet- en borgtochtverzekering). In het andere geval dient de verzekeraar slechts tussen te komen naar verhouding tussen de werkelijk ontvangen premie en de premie die de verzekeraar zou hebben aangerekend indien de risicoverzwaring hem gemeld was. Indien de verzekeraar echter aantoont dat hij het risico niet zou hebben verzekerd, dan is hij enkel gehouden tot terugbetaling van de ontvangen premies. In geval van bedrog kan de verzekeraar dekking weigering en is hij gerechtigd de ontvangen premies te behouden.
Dat bovenstaande principes wel degelijk toepassing vinden in de praktijk blijkt andermaal uit het arrest van het Hof van Beroep te Luik d.d. 25 juni 2008. De verzekeringnemer had een brandpolis afgesloten voor het risico van een restaurant in omvorming. De polis voorzag in de uitdrukkelijke verplichting om de verzekeraar in te lichten zodra het restaurant daadwerkelijk zou worden uitgebaat. De verzekeringnemer was ingebreke gebleven dit te doen. Naar aanleiding van een schadegeval oordeelde het Hof dat de verzekeraar slechts gehouden was tot tussenkomst naar verhouding tussen de ontvangen premies en de premies die hij zou hebben aangerekend indien hij van de verzwaring van het risico op de hoogte zou zijn geweest.
Het verdient aldus aanbeveling om op regelmatige basis te verifiëren of de risico’s gedekt onder lopende verzekeringspolissen geen aanmerkelijke wijzigingen hebben ondergaan. De gevolgen bij schadegeval kunnen immers een aanzienlijke financiële impact hebben.
