Na het uitbreken van het coronavirus in China lijkt het virus zich in een recordtempo over heel Europa te verspreiden. De nieuwe infectiegevallen nemen in België met de dag toe. Is uw bedrijf voorbereid op een mogelijke uitbraak?
Het coronavirus kan een invloed hebben op de uitvoering van uw contracten, uw arbeidsomstandigheden beïnvloeden en zelfs uw zakelijke activiteiten ernstig verstoren. Zijn er een juridische oplossingen voor al deze uitdagingen? Hieronder vindt u enkele nuttige antwoorden op de meest voorkomende vragen die u de komende weken kunt verwachten.
Dienstverband
1. V: Is de werkgever verplicht om bescherming te bieden (maskers, desinfectiemiddelen, enz.)?
Ja, de werkgever moet ervoor zorgen dat het werk in passende omstandigheden wordt uitgevoerd met betrekking tot de veiligheid en gezondheid van de werknemer.
De Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization, WHO) wijst op een aantal specifieke preventieve maatregelen, die het beste op de werkplek kunnen worden genomen om de verspreiding van het coronavirus op de werkplek te voorkomen:
- Zorg ervoor dat uw werkplekken altijd schoon en hygiënisch zijn;
- Stimuleer werknemers, aannemers en klanten om regelmatig en grondig de handen te wassen;
- Adviseer werknemers en aannemers om nationaal reisadvies te raadplegen voordat ze op zakenreis gaan;
- Plaats dispensers met een handdesinfectiemiddel op opvallende plaatsen op de werkplek;
- Overige.
2. V: Kan de werkgever een werknemer de toegang tot de werkplek weigeren?
1. Als de werknemer geen symptomen van het coronavirus vertoont, maar teruggekeerd is uit een getroffen gebied?
Nee, zolang er geen medisch attest is dat bevestigt dat de werknemer arbeidsongeschikt is, kan de werkgever de toegang tot de werkplek niet weigeren.
De werkgever is echter ook verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers op de werkplek. Daarom zou het redelijk zijn om andere passende maatregelen te nemen (bijv. een afzonderlijke werkruimte voorzien). De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een leidraad uitgegeven voor bedrijven en werkgevers, waarin eenvoudige manieren worden uiteengezet om de verspreiding van het virus te voorkomen, alsook zaken waarmee men rekening moet houden wanneer werknemers reizen: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/getting-workplace-ready-for-covid-19.pdf?sfvrsn=359a81e7_4
Houd er rekening mee dat de werkgever niet van de werknemer kan eisen om een medisch onderzoek te ondergaan (u kunt dit wel voorstellen) of een medisch attest voor te leggen waaruit blijkt dat de werknemer niet besmet is. Het is enkel mogelijk om het medisch attest, opgesteld door een arts op initiatief van de werknemer, te verifiëren.
2. Als de werknemer symptomen van het coronavirus vertoont?
Ja, we zijn van mening dat dit mogelijk is in overeenstemming met artikel 20 van de wet op arbeidsovereenkomsten, als er duidelijke externe ziektesymptomen zijn. De werkgever is immers verplicht redelijke maatregelen te nemen om de gezondheid en veiligheid van de werknemers op de werkplek te waarborgen.
De FOD WASO heeft echter meegedeeld dat zolang de werknemer niet arbeidsongeschikt is verklaard door een medisch attest, de werkgever hem de toegang tot de werkplek niet kan weigeren.
De FOD WASO voegt hieraan toe dat veiligheidsmaatregelen mogelijk (en zelfs vereist) zijn met expliciete verwijzing naar het voorbeeld dat de werkgever, in overleg met de werknemer, kan besluiten om het werk tijdelijk anders te organiseren (bijv. thuis- of telewerk, gebruik van andere ruimtes, enz.).
Bovendien aanvaardt de FOD WASO dat de werkgever een werknemer, die duidelijk ziek is, kan vragen om naar huis te gaan voor de veiligheid van de andere werknemers en om medisch advies in te winnen. Als de werkgever van mening is dat de toestand van de werknemer onmiskenbaar de risico's van de werkplek van de werknemer verhoogt, kan de werkgever contact opnemen met de bedrijfsarts, die dan beoordeelt of het noodzakelijk is om de werknemer aan een gezondheidsonderzoek te onderwerpen. De werknemer moet dan onmiddellijk voldoen aan de beoordeling van de bedrijfsarts.
3. Kan de werkgever alle werknemers verplichten om vanuit thuis te werken?
De FOD WASO heeft meegedeeld dat zolang de werknemer niet arbeidsongeschikt is verklaard door een medisch attest, de werkgever hem de toegang tot de werkplek niet kan weigeren.
De FOD WASO voegt hieraan toe dat veiligheidsmaatregelen mogelijk (en zelfs vereist) zijn met expliciete verwijzing naar het voorbeeld dat de werkgever, in overleg met de werknemer, kan besluiten om het werk tijdelijk anders te organiseren (bijv. thuis- of telewerk, gebruik van andere ruimtes, enz.). Een eenzijdig door de werkgever opgelegde verplichting lijkt door de FOD WASO niet aanvaardbaar te zijn.
4. V: Kan de werkgever de fabriek sluiten als de overheid aanbevelingen heeft gedaan?
Ja, om verdere verspreiding van het virus te voorkomen, is het mogelijk dat fabrieken moeten sluiten. In dit geval kan het bedrijf een beroep doen op tijdelijke werkloosheid als gevolg van overmacht (vraag 5, ii).
Dit geldt in ieder geval tot 31 maart 2020.
De werkgever moet zo snel mogelijk een elektronische aangifte indienen bij het bevoegde werkloosheidsbureau van de vestigingsplaats van het bedrijf met bewijs van overmacht en het verband tussen het coronavirus en de overmacht. Raadpleeg de website van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening voor de overige formaliteiten.
1. Moet de werkgever tijdens de sluitingsperiode betalen?
Gedurende deze periode hoeven de werkgevers geen salaris te betalen. Als aan bepaalde voorwaarden is voldaan, ontvangen werknemers een werkloosheidsuitkering van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening.
In dit geval en mits wederzijdse toestemming kunnen de werknemer en de werkgever deze dagen omzetten in verlofdagen (onmogelijk in het geval van collectief verlof in het bedrijf) om het recht op een volledig salaris te bereiken.
5. V: Hoe zit het met salaris/werkloosheidsuitkering?
1. Als de werknemer besmet is met het coronavirus en ongeschikt is om te werken:
Als een werknemer door het coronavirus ongeschikt is om te werken, geniet hij dezelfde bescherming als elke andere Belgische werknemer die met ziekteverlof is, als hij de vereiste medische attesten kan voorleggen.
De werknemers hebben gedurende een bepaalde periode recht op een gegarandeerd loon van hun werkgever.
2. Als het bedrijf ernstige verstoring van de bedrijfsvoering ondervindt als gevolg van het coronavirus:
Als (een deel van) de arbeiders tijdelijk zou stoppen met werken vanwege economische redenen (d.w.z. gebrek aan werk), kan de werkgever een beroep doen op tijdelijke werkloosheid (om economische redenen). Voor bedienden is dit alleen mogelijk onder bepaalde voorwaarden.
De werknemers hebben recht op een vervangingsinkomen van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening voor de dagen van inactiviteit. De werkgever moet zo snel mogelijk een elektronische aangifte indienen (zie vraag 4).
3. Als het onmogelijk is voor de werknemers om te werken door de gevolgen van het coronavirus (bijv. wanneer de werknemer in quarantaine wordt geplaatst of als de werknemer niet kan terugkeren naar België tijdens een vakantie)
In dit geval is de werknemer niet arbeidsongeschikt, maar kan het bedrijf tijdelijke werkloosheid inroepen als gevolg van overmacht.
Dit geldt in ieder geval tot 31 maart 2020.
De werkgever moet zo snel mogelijk een elektronische aangifte indienen bij het bevoegde werkloosheidsbureau van de vestigingsplaats van het bedrijf met bewijs van overmacht en het verband tussen het coronavirus en de overmacht. Raadpleeg de website van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening voor de overige formaliteiten.
Gedurende deze periode is de werkgever niet verplicht om een salaris te betalen. De werknemers ontvangen een tijdelijke werkloosheidsuitkering van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening voor de dagen van inactiviteit.
6. V: Kan de werkgever de werknemers verplichten om hun jaarlijks verlof te gebruiken?
Nee, dit is alleen mogelijk als de werknemer akkoord gaat met het gebruik van het jaarlijkse verlof, tenzij er al een vast collectief verlof is gepland volgens de toepasselijke bepalingen.
Commerciële contracten
1. V: Is een uitbraak van het coronavirus een geval van overmacht?
Omdat overmachtsclausules meestal in commerciële overeenkomsten zijn opgenomen, wordt de reikwijdte en het effect ervan per geval bepaald aan de hand van de bewoordingen van de clausule en de relevante feiten die in het contract worden vermeld.
Als de overeenkomst of de algemene voorwaarden geen overmachtsclausule bevatten, moet u de regels van het toepasselijke recht van de overeenkomst toepassen.
Volgens de Belgische wetgeving betekent "overmacht" de absolute of praktische onmogelijkheid, buiten de macht of controle van de contractant, om de overeenkomst uit te voeren.
Dit betekent dat voor elk geval een zeer feitelijke beoordeling nodig is om te weten of het coronavirus in dat specifieke geval kan worden geïnterpreteerd als 'overmacht' of 'absolute onmogelijkheid (buiten uw macht) om te presteren'.
2. V: Als mijn Chinese leverancier niet kan leveren, kan ik dan het contract beëindigen en terugbetaling vragen?
Het is belangrijk om de specifieke voorwaarden van uw contract te raadplegen en de toepasselijke wettelijke bepalingen te bekijken.
- Als het contract wordt beheerst door het Belgische recht:
U kunt het contract beëindigen als erin wordt bepaald dat beëindiging mogelijk is vanwege overmacht.
Als het contract geen dergelijke specifieke bepaling bevat, dan kunt u volgens de Belgische wetgeving het contract alleen beëindigen in geval van overmacht (absolute onmogelijkheid, buiten de macht van uw leverancier, om te presteren) of in geval van een toerekenbare en ernstige tekortkoming in de nakoming door uw leverancier. In geval van overmacht kunt u geen terugbetaling vragen, elke partij draagt zijn eigen risico. Indien de niet-levering niet kan worden geïnterpreteerd als een gevolg van een geval van overmacht, kan de niet-levering of ernstige vertraging in de levering worden geïnterpreteerd als een toerekenbare ernstige tekortkoming van uw leverancier. In dit laatste geval kunt u het contract beëindigen en moet u worden teruggeplaatst in de situatie waarin u zou geweest zijn, als u geen contract met uw leverancier had gesloten. Dit betekent dat het verzoek om terugbetaling mogelijk is.
- Als het contract wordt beheerst door het recht van de Volksrepubliek China:
Volgens het contractenrecht van de Volksrepubliek China kan het contract worden beëindigd als gevolg van een ‘overmachtsituatie’, gedefinieerd als een objectieve omstandigheid die ‘niet kan worden voorzien, niet kan worden vermeden en niet kan worden ondervangen’, en dit geldt ongeacht enige bepaling in het contract. Als de vertraging of niet-levering door uw Chinese leverancier rechtstreeks wordt veroorzaakt door de virusuitbraak, bijv. door de tijdelijke sluiting van fabrieken als gevolg van overheidsmaatregelen, dan is het mogelijk om het contract te beëindigen. Terugbetaling van het volledige of gedeeltelijke bedrag van uw vooruitbetaalde prijs is afhankelijk van de uitvoeringsstatus van uw leveranciers. Als de leverancier de producten al heeft vervaardigd, bijvoorbeeld, dan is slechts gedeeltelijke terugbetaling mogelijk. In dat geval kunt u ook overwegen om de levertermijn aan te passen in plaats van het contract te beëindigen.
3. V: Kan ik de uitvoering van contracten met klanten opschorten? Moet ik schadevergoeding betalen?
Het is belangrijk om de specifieke algemene voorwaarden van uw contract te raadplegen. Als het contract wordt beheerst door het Belgische recht en er zijn geen specifieke bepalingen over opschorting van uw prestaties opgenomen, dan is de opschorting van de uitvoering van het contract, zonder enige aansprakelijkheid, alleen mogelijk in geval van tijdelijke overmacht (alleen een tijdelijke absolute onmogelijkheid, buiten uw macht, om te presteren) of als reactie op uw klant die zijn eerdere verplichtingen van het relevante contract niet nakomt.
De tijdelijke aard van de situatie van overmacht kan aanleiding geven tot discussie, omdat deze afhankelijk is van een zeer feitelijke interpretatie.
Speciale nieuwe maatregelen
1. V: Zijn er speciale overheidsmaatregelen om bedrijven in moeilijkheden te ondersteunen?
De federale overheid heeft tien maatregelen genomen om bedrijven te ondersteunen die ‘rechtstreeks worden getroffen’ door het coronavirus. Deze tien maatregelen omvatten de tijdelijke werkloosheidsuitkering om redenen van overmacht en de tijdelijke werkloosheidsuitkering om economische redenen, die hierboven in het gedeelte over werkgelegenheid zijn vermeld.
Bovendien worden de volgende maatregelen genomen:
- Sociale zekerheidbijdragen (werkgeversbijdrage) voor de eerste twee kwartalen van 2020 mag met een maandelijkse afbetaling over een periode van 18 maanden worden betaald. Eventuele boete of intrest als gevolg van vertraagde betaling van de sociale zekerheid kan ook volledig of gedeeltelijk worden vrijgesteld.
- Btw kan maandelijks worden betaald, zoals voor de betaling van de sociale zekerheid (werkgeversbijdrage).
- Loonbelasting kan ook maandelijks worden betaald.
- De betaling van inkomstenbelasting voor particulieren en bedrijven kan worden uitgesteld.
- Zelfstandigen kunnen hun voorafbetaling voor sociale zekerheid verminderen.
- Voor zelfstandigen kan de sociale zekerheid voor de eerste twee kwartalen van 2020 een jaar later worden betaald.
- In geval zelfstandigen hun activiteiten hebben opgeschort vanwege het coronavirus, hebben zij het recht op een vervangingsinkomen.
- De federale overheidsinstanties zullen geen boetes of sancties opleggen in geval van openbare aanbestedingsprojecten.
