Gisteren nam het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ) een belangrijke beslissing in verband met de auteursrechtelijke bescherming van muziek ‘samples’. De tekst van het arrest werd nog niet gepubliceerd, maar uit het persbericht van het HvJ blijkt het volgende i.v.m. ‘music sampling’ en auteursrecht in de EU:
‘Music sampling’ en auteursrecht: feiten van het arrest
In 1977 bracht de groep Kraftwerk een lied uit ‘Metall auf Metall’. Enkele leden van Kraftwerk (Ralf Hütter en Florian Schneider-Esleben) claimden dat het latere lied ‘Nur mir’ van Moses Pelham en Martin Haas door ‘sampling’ 2 seconden uit ‘Metall auf Metall’ gekopieerd had en zo inbreuk maakte op hun auteursrecht.
Wat is ‘sampling’?
‘Sampling’ betekent kort gezegd dat je een fragment uit een bestaand lied hergebruikt (bijvoorbeeld een beat of een stuk tekst). Sampling is schering en inslag in de hedendaagse muziek. De vraag stelt zich of het gebruik van een ‘sample’ al dan niet toegelaten is. Hoe zit het immers met de auteursrechten op het oorspronkelijke lied? Natuurlijk doe je er in de praktijk best aan om toestemming te vragen aan de platenmaatschappij die het oorspronkelijke lied uitbracht (het zgn. ‘clearen’ of ‘copyright clearance’). Los daarvan blijft de vraag wanneer ‘sampling’ een auteursrecht-inbreuk inhoudt een interessante vraag. Vaak wordt gezegd dat de duur van de sample in seconden doorslaggevend is. Het HvJ lijkt het hier niet mee eens. Ook stelt zich de vraag of de artistieke uitingsvrijheid niet in het gedrang komt als er te veel verboden wordt. Ten slotte rijst de vraag of ‘sampling’ beschouwd kan worden als een ‘citaat’, waarvoor een uitzondering op het auteursrecht bestaat. Het HvJ geeft in dit arrest een eerste antwoord op de vragen rond ‘music sampling’ en auteursrecht (ik verwacht dat dit in toekomstige arresten verder uitgewerkt zal worden).
Toestemming nodig voor gebruik korte muziekfragmenten
In het arrest van gisteren (arrest C-476/17) stelt het HvJ als algemeen principe dat producenten van fonogrammen (platenmaatschappijen en andere ‘music producers’) het exclusieve recht hebben om het kopiëren van fonogrammen of delen daarvan toe te staan of te verbieden. Dit betekent dat zelfs voor het gebruik van een bijzonder kort muziekfragment in principe toestemming moet gevraagd worden aan de rechtenhouders. Het lijkt er op dat het HvJ hier geen onderscheid maakt op basis van de lengte of zelfs de originaliteit van het fragment (het oorspronkelijke lied moet natuurlijk wel origineel zijn om auteursrecht-bescherming te genieten, maar het gebruik van zelfs een bijzonder kort niet-origineel fragment zou toch een inbreuk uitmaken). Het is afwachten op de volledige tekst van het arrest om hier meer duidelijkheid over te krijgen (het arrest zelf is nog niet gepubliceerd).
Persbericht: “In today’s judgment, the Court states, first of all, that phonogram producers have the exclusive right to authorise or prohibit reproduction in whole or in part of their phonograms. Consequently, the reproduction by a user of a sound sample, even if very short, taken from a phonogram must, in principle, be regarded as a reproduction ‘in part’ of that phonogram so that such a reproduction falls within the exclusive right granted to the phonogram producer.”
Geen toestemming nodig voor ‘sample’ die voor het oor ‘onherkenbaar’ is
Het HvJ erkent wel dat een gebruiker geen toestemming moet vragen voor het gebruik van een sample in een gewijzigde vorm zodat het muziekfragment voor het gewone oor niet herkenbaar is. Een dergelijk gebruik van een sample is geen ‘reproductie’ in de zin van het auteursrecht. Het HvJ verwijst hiervoor naar de artistieke vrijheid: indien voor een dergelijk onherkenbaar gebruik ook toestemming moet worden gevraagd, dan zou er geen correct evenwicht zijn tussen de artistieke rechten van nieuwe gebruikers en de auteursrechten op bestaande werken. Opmerkelijk is dat het HvJ verwijst naar een onherkenbaarheid ‘voor het oor’. Het komt er dus op neer dat de sample voor het gewone menselijke oor niet herkenbaar is (het feit dat een computer of machine bijvoorbeeld wel overeenstemmingen vindt is niet relevant). Laat het duidelijk zijn dat dit een grijze zone blijft, en dat het vaak niet makkelijk te bewijzen is dat een nieuwe muziek fragment onherkenbaar is t.o.v. een ouder muziekstuk.
Persbericht: “However, the Court notes that, where a user, in exercising the freedom of the arts, takes a sound sample from a phonogram in order to embody it, in a modified form unrecognisable to the ear in another phonogram, that is not a ‘reproduction’. In that context, the Court underlines that to regard such use of a sound sample taken from a phonogram as a reproduction subject to the authorisation of the phonogram producer would run counter, in particular, to the requirement to strike a fair balance between, on the one hand, the interests of the holders of copyright and related rights in the protection of their intellectual property rights guaranteed by the Charter and, on the other hand, the protection of the interests and fundamental rights of users of protected subject matter, which are covered by the freedom of the arts, also enshrined in the Charter, as well as the public interest.”
Een lied dat ‘samples’ gebruikt om een nieuw werk te maken is op zich geen kopie
Het HvJ vervolgt dat er een verschil is tussen enerzijds de situatie waarin een substantieel deel van een fonogram gekopieerd wordt en anderzijds de situatie waarin samples gebruikt worden (eventueel in gewijzigde vorm) verkregen uit een eerder werk om een nieuw werk te maken. In het eerste geval is er een inbreuk op het auteursrecht, in het tweede geval niet (er is dan geen kopie).
Persbericht: “Next, the Court finds that an article which reproduces all or a substantial part of the sounds fixed in a phonogram amounts to a copy of that phonogram, in relation to which the phonogram producer enjoys an exclusive right of distribution. However, the Court adds that an article which, as is the case in the main proceedings, merely embodies sound samples, where relevant in a modified form, transferred from that phonogram for the purposes of creating a new and distinct work from that phonogram does not amount to such a copy.”
‘Samples’ en auteursrecht: het algemeen belang
Het HvJ vervolgt dat de wettelijke uitzonderingen op het auteursrecht reeds rekening houden met de belangen van gebruikers en met het algemeen belang. Het HvJ bedoelt hier dat er geen externe check moet komen op het auteursrecht, maar dat het auteursrecht – via de bestaande uitzonderingen – inherent reeds voldoende garanties biedt voor een evenwicht tussen de rechten van nieuwe gebruikers en de houders van het auteursrecht op bestaande werken. Deze overweging komt ook voor in twee andere HvJ arresten van dezelfde dag. De wettelijke uitzonderingen op het auteursrecht zijn overigens exhaustief. Een Duitse uitzondering op het auteursrecht wordt ongeldig verklaard wegens niet voorzien door het EU recht.
Persbericht: “The Court also considers that the exceptions and limitations to the rights of rightholders provided for in EU law already reflect the fact that the EU legislature has taken into account the interests of the producers and users of protected subject matter and the public interest. Furthermore, those exceptions and limitations were determined exhaustively in order to ensure the proper functioning of the internal market for copyright and related rights. Consequently, the German legislation, which, notwithstanding that the above mentioned exceptions and limitations are listed exhaustively, provides for an exception or limitation not referred to under EU law allowing a distinct work, created in the free use of a protected work, in principle, to be published and exploited without the consent of the rightholders, is not in conformity with EU law.”
‘Music sampling’ en auteursrecht: uitzondering voor citaten
Het HvJ laat de deur open voor de mogelijkheid om een ‘music sample’ te beschouwen als een citaat, waarvoor een wettelijke uitzondering op het auteursrecht geldt. Dan moet wel voldaan worden aan de verschillende wettelijke vereisten voor het citaatrecht, o.a. de voorwaarde dat het oorspronkelijke werk correct geïdentificeerd wordt (wat meestal niet het geval is bij ‘samplen’).
Persbericht: “As regards the exceptions and limitations to rightholders’ exclusive rights of reproduction and of communication which the Member States have the option of enacting under EU law in relation to quotations from a protected work, the Court finds that the use of a sound sample taken from a phonogram allowing the work from which that sample was taken to be identified may, subject to certain conditions, amount to a quotation, in particular, provided that such use is aimed at entering into a ‘dialogue’ with the work in question. However, use of that sample if it is not possible to identify the work in question is not a quotation.”
Geen ruimte voor nationale wetgeving
Ten slotte maakt het HvJ duidelijk dat nationale wetgeving voor de bescherming van fundamentele rechten niet kan worden toegepast worden op de exclusieve reproductierechten van muziek producenten. Deze regels worden immers volledig vastgelegd op EU-niveau, zodat er geen ruimte is voor de toepassing van nationale rechtsregels.
Persbericht: “Lastly, the Court notes that, where the action of the Member States is not entirely determined by EU law, the Member States may, in applying EU law, apply national standards for the protection of fundamental rights, provided, in particular, that the application of such fundamental rights does not compromise the level of protection laid down in the Charter. However, the substantive law relating to a phonogram producer’s exclusive right of reproduction has been the subject of full harmonisation so that such national standards are, in that regard, inapplicable.”
‘Music sampling’ en auteursrecht: voorlopig besluit
Het is uiteraard afwachten op de publicatie van het arrest zelf (voorlopig werd enkel een persbericht gepubliceerd), maar het lijkt er op dat je voor ‘music sampling’ vaak wel toestemming moet vragen. Zelfs het gebruik van korte fragmenten kan een inbreuk vormen op het auteursrecht. Het aantal seconden dat gebruikt wordt lijkt als criterium weinig relevant. Indien de ‘sample’ onherkenbaar is voor het oor, dan is er auteursrechtelijk geen probleem, maar dit is en blijft een grijze zone. Het valt af te wachten of de interpretatieregels rond ‘music sampling’ en auteursrecht in toekomstige arresten verder zullen verduidelijkt worden. Ongetwijfeld ‘to be continued’…
