Bedrijfsgeheimen - Beste bescherming op Europees niveau in geval van bedrijfsspionage?

1.  Wat is de nagestreefde doelstelling?

De doelstelling van de Richtlijn is het vaststellen van een toereikend en vergelijkbaar niveau van rechtsmiddelen binnen de Europese Unie in geval van diefstal of onrechtmatig gebruik van bedrijfsgeheimen teneinde innovatie te stimuleren en te beschermen en het concurrentievermogen van Europese ondernemingen, in het bijzonder KMO’s, te verbeteren.

Een dergelijke regelgeving is onontbeerlijk geworden, gelet op:

• De stijgende toename van het risico op onrechtmatige verkrijging als gevolg van de toegenomen outsourcing en informatietechnologie,
• De afwezigheid van een geharmoniseerde juridische bescherming op Europees niveau, terwijl bedrijfsgeheimen één van de beschermingsvormen zijn van de intellectuele creatie, naast de intellectuele eigendomsrechten, die geharmoniseerd zijn en die niet altijd een adequate bescherming toelaten van commerciële en technische informatie (bijvoorbeeld: klantenlijsten, technische knowhow, prijslijsten, strategieën, business plannen).
• 2.  Hoe deze doelstelling bereiken?

A.  Definitie bedrijfsgeheim

Niet alle informatie van een onderneming zal worden beschermd. Drie cumulatieve voorwaardenmoeten zijn vervuld:

• De informatie moet handelswaarde bezitten (effectief of potentieel),
• De informatie moet geheim zijn (niet algemeen bekend zijn bij of gemakkelijk toegankelijk zijn voor personen binnen de betrokken kringen),
• De informatie moet onderworpen zijn aan redelijke veiligheidsmaatregelen om ze geheim te houden.

B.  Definitie van onrechtmatig verkrijgen, gebruiken en openbaar maken

De Richtlijn spreekt van (i) onrechtmatige verkrijging van bedrijfsgeheimen in geval van onbevoegde toegang tot of het onbevoegd kopiëren van een document, dossier, … en (ii) onrechtmatig gebruik of onrechtmatige openbaarmaking in geval van, met name, een inbreuk op een vertrouwelijkheidsovereenkomst.

De Richtlijn voorziet echter uitzonderingen, meer bepaald als de openbaarmaking:

• Voorzien is door de wet (zeer vaak voor de overheidsdiensten of voor de sociale partners die bijvoorbeeld vrij collectieve arbeidsovereenkomsten moeten kunnen sluiten …),
• Het onthullen van een fout, een illegale activiteit als doelstelling heeft, en op die manier het algemeen openbaar belang te beschermen, zoals in principe klokkenluiders (zeer gemediatiseerd sinds enkele jaren en recentelijk nog met de Panama Papers).

C.  Civielrechtelijke vordering van de houder van bedrijfsgeheimen

De voorgestelde maatregelen (die niet exhaustief zijn, aangezien de lidstaten meer bescherming kunnen bieden) zijn gelijkaardig aan diegene voorzien in de richtlijn 2004/48 van 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele eigendomsrechten. Dat zou voor de Belgische wetgever dus geen problemen mogen geven bij de omzetting.

(i) De vordering moet met een zekere snelheid worden ingesteld en beslecht

Bij de omzetting van de Richtlijn zal de Belgische wetgever in gedachten moeten houden dat de belangrijkste doelstelling is dat de maatregelen binnen een redelijke termijn worden genomen endoeltreffend en afschrikkend zijn.

Hoewel de lidstaten vrij zijn om de duur van de verjaringstermijn, alsook de aanvangsdatum ervan te bepalen, voorziet de Richtlijn dat de verjaringstermijn niet langer mag zijn dan 6 jaar.

(ii) Het bewaren van de vertrouwelijkheid van bedrijfsgeheimen tijdens en na gerechtelijke procedures

Om tegemoet te komen aan dit essentieel element voorziet de Richtlijn een serie maatregelen:

• Het aantal personen beperken dat toegang heeft tot de documenten en zittingen,
• Hen onderwerpen aan een vertrouwelijkheidsverplichting (gerechtsdeskundige, getuigen, rechtbankpersoneel,…) die voortduurt na het einde van de procedure behalve indien blijkt dat het bedrijfsgeheim niet langer beantwoordt aan de drie voormelde voorwaarden,
• In het vonnis enkel publiceren of meedelen wat niet geheim is (schrappen wat geheim is).

Het zal interessant zijn om te zien hoe dit zal worden vertaald in ons juridisch systeem waar zittingen in principe openbaar zijn. Bovendien zet dit een groot aantal ondernemingen er toe aan om een beroep te doen op arbitrage om hun dispuut, en in het bijzonder de inhoud daarvan, geheim te houden.

(iii) Voorlopige en conservatoire maatregelen

De houder van bedrijfsgeheimen kan de volgende maatregelen vragen en verkrijgen, op straffe van een dwangsom:

• De staking van of het verbod op het gebruik of de openbaarmaking van het bedrijfsgeheim op voorlopige basis,
• Het verbod om inbreukmakende goederen te importeren, exporteren, stockeren, produceren, aan te bieden, in de handel te brengen of het gebruiken van verdachte inbreukmakende goederen,
• De beslaglegging of afgifte van de verdachte inbreukmakende goederen.

Hij zal de rechter moeten overtuigen dat er een voldoende mate van zekerheid is dat de volgendevoorwaarden vervuld zijn:

• Dat er een bedrijfsgeheim bestaat,
• Dat hij hiervan de houder is en
• Dat er een onrechtmatig(e) verkrijging, openbaarmaking of gebruik is geweest of dat deze dreigend is.

De rechter zal rekening moeten houden met een serie van specifieke omstandigheden (belangenafweging) om zijn beslissing te nemen. Hij zal bovendien de mogelijkheid hebben om:

Een passende borg of een gelijkwaardige garantie te eisen van de houder, dat zonder twijfel als gevolg heeft dit soort procedures te beperken, maar wat begrijpelijk is in het licht van de maatregelen die kunnen worden genomen ten voorlopige titel (en die dus geen invloed kan hebben op de grond van de zaak),

Het verdere gebruik van het bedrijfsgeheim te voorzien in plaats van de voornoemde maatregelen door middel van een financiële compensatie.

De maatregelen zullen worden herroepen als er geen procedure ten gronde wordt ingesteld binnen een termijn van maximum 20 werkdagen of 31 kalenderdagen of als er geen sprake meer is van een bedrijfsgeheim. In deze hypotheses heeft de verweerder het recht om een schadeloosstelling te eisen voor de geleden schade.

(iv) Rechterlijke bevelen en corrigerende maatregelen

De houder van bedrijfsgeheimen kan de volgende maatregelen vragen en verkrijgen, op straffe van een dwangsom:

• De staking van of het verbod op het gebruik of de openbaarmaking van het bedrijfsgeheim,
• Het verbod om inbreukmakende goederen te importeren, exporteren, stockeren, produceren, aan te bieden, in de handel te brengen of het gebruiken van verdachte inbreukmakende goederen,
• De toepassing van passende corrigerende maatregelen (het terugroepen van de inbreukmakende goederen, het ontdoen van de inbreukmakende goederen van hun inbreukmakende hoedanigheid,…),
• De vernietiging of overhandiging van de inbreukmakende goederen aan de houder,
• Een schadevergoeding indien de inbreukmaker wist van het onrechtmatig karakter (de schadevergoeding bestaat uit de gederfde winst, de onrechtmatige winst en de morele schade, wat dus meer is dan de royalty van een legitieme licentienemer, te vermeerderen met eventuele identificatie- en onderzoekskosten) Er bestaat een mogelijkheid om de aansprakelijkheid van werknemers te beperken, behalve in geval van bedrog,
• Gehele of gedeeltelijke publicatie van het vonnis.

Eén of meerdere van deze maatregelen zullen worden toegekend wanneer de rechter vaststelt in een beslissing ten gronde dat er sprake is van een onrechtmatig(e) verkrijging, gebruik of openbaarmaking van een bedrijfsgeheim.

Zoals bij de voorlopige en conservatoire maatregelen zal de rechter rekening moeten houden met een serie van specifieke omstandigheden om zijn beslissing te nemen.

Bovendien, in het geval dat de inbreukmaker te goeder trouw is en de voormelde maatregelen een disproportionele schade zouden toebrengen, kan de rechter toelaten om deze maatregelen te vervangen door een financiële compensatie die niet hoger mag zijn dan een licentie.

De maatregelen zullen worden herroepen als het bedrijfsgeheim niet langer voldoet aan de definitie.

(v) Procesrechtmisbruik

De verweerder heeft het recht om een schadevergoeding te eisen in de hypothese dat de gerechtelijke procedure door de houder zou zijn ingeleid met het oog op misbruik of te kwader trouw.